zondag 27 september 2009

Een mismaakte Jezus

Ik kwam vandaag een interessante uitspraak tegen - iets wat je bij wijs van spreken elke zondag in een preek kan horen, ongeacht waar je kerkt:
Het Koninkrijk van God [...] is in staat in hun ziel binnen te dringen en wordt door hen welkom geheten. Het Koninkrijk van God is de heerschappij van God, inderdaad, maar het is de heerschappij van de heilige God in individuele harten.
Het gaat God om de individu, toch? Dat klinkt heel mooi, maar de bron van het citaat moet ons erg voorzichtig maken. Dit zei de grote vrijzinnige theoloog Adolf van Harnack in 1899 in een van zijn lezingen over de essentie van het christelijk geloof. Hij constateerde dat het christelijk geloof draait om de individuele relatie van mensen met God.

Me dunkt dat deze individualistische visie op het christelijk geloof gerust een ketterij mag worden genoemd. De boodschap van het Evangelie wordt geheel verkeerd begrepen als het wordt losgemaakt van de gemeenschap van de Kerk. Het idee dat je Jezus, het hoofd van de Kerk, kunt kennen zonder Zijn Lichaam, de Kerk, is een ernstige misvatting. Dan heb je een mismaakte Jezus op het oog.

Individualisme is een sociaal drama; het versplintert de samenleving. Je kunt een persoon toch nooit los denken van zijn gehele context van familie, vrienden, sportclub, kerk, etc? De mens zien als geheel autonoom wezen is een filosofisch wangedrocht dat voor de belastingdienst misschien handig is, maar voor ons zelfbeeld en onze eigenwaarde tenslotte destructief. Als ik mezelf probeer voor te stellen zonder mijn omgeving, ben ik zo goed als niets.

De Drie-enige God is een liefdevolle gemeenschap van Vader, Zoon en Heilige Geest, en die gemeenschapszin heeft zich uitgedrukt in de schepping. Individualisme is dus ook een theologisch drama. Het is een abberatie van het bijbelse mensbeeld, dat niet geheel verwonderlijk, erg realistisch is. Daarom is het idee dat mijn geloof iets is dat alleen tussen mij en God bestaat, een verdraaiing van het Evangelie. Het gaat God inderdaad om personen, om een ieder, om elk mens, maar dan wel om elk mens in diens eigen context, en met als doel dat ieder mens in de nieuwe gemeenschap, de Kerk, zijn of haar plaats vindt.

Het individualisme is een enorme kracht onder Westerse christenen, en de ecclesiologie - de theologie over de Kerk - is het kind van de rekening. Voor de Kerk in het algemeen, maar ook voor de lokale gemeente, is maar weinig plaats. Is dat waarom veel kerken worden bevraagd door hun leden of ze wel genoeg 'te bieden' hebben? De Kerk is er om ons te behagen, lijkt de gedacht. Ze is er om ons te geven waar we behoefte aan hebben, en anders blijven we wel thuis. Je kan immers ook op TV naar de nodige kerkdiensten kijken?

De Kerk van Jezus Christus is geen utilitaire club van gelijkgezinden. Je wordt er ook niet zomaar 'lid' van; het is de moeder die ons als gelovigen voortbracht. Bij uitstek in het Lichaam van Christus werkt de Geest om ons bij de Vader te brengen en te houden, en alleen samen met alle heiligen kunnen we de liefde van God kennen. Dat is een goede reden om als christenen te strijden tegen het individualisme dat ons zo enorm in het bloed lijkt te zitten, en om als Kerk op elk niveau te laten zien dat mensen werkelijk beter worden van leven in gemeenschap met God en met elkaar.

Tenslotte een mooi citaat van Paus Benedictus XVI, uit zijn boek The Apostles (Huntington, 2007), p. 13:
We kunnen Jezus niet hebben zonder de realiteit die hij schiep en waarin hij zichzelf communiceert. Tussen de vleesgeworden Zoon van God en zijn Kerk bestaat een diepe, onverbrekelijke en mysterieuze continuiteit waardoor Christus vandaag aanwezig is onder zijn volk.

6 opmerkingen:

Jan Jaap zei

Ik ben autistisch (PDD-Nos) en heb een sociale fobie. Ik voel me absoluut niet thuis in de kerk.
Al die mensen....en ik zit daartussen, volstrekt niet op mijn gemak, als een kat in een vreemd pakhuis.
Het sociale contact: het groeten, het vragen naar elkaars welstand...wat moet ik ermee? Ik vlucht het liefst na afloop van de dienst gelijk weg, terug naar mijn veilige woning waar ik mezelf kan zijn.
Om deze redenen ga ik sinds anderhalf jaar niet meer naar de kerk. Ik blijf thuis en lees iets goeds.
Mijn vraag aan u: is er hoop voor mij? Is Jezus er ook voor mensen als ik, die niet meer in de kerk komen en contact met anderen vermijden?

Jos M. Strengholt zei

Ha Jan Jaap. Ik heb geloof ik geen medische indicatie van een sociale fobie, maar ik heb zelf ook helemaal niet de neiging om groepen op te zoeken. Ik vind het heerlijk om alleen te zijn...

Je vraag of er hoop voor je is, wel, het zou dom zijn als ik nee zeg he?

Ik kan natuurlijk de ernst van je probleem niet inschatten, maar neem zonder meer aan dat je dit eerlijk beschrijft.

Sja, van iemand die zonder benen geboren is kan je niet verwachten dat die gaat lopen. Ik kan me helemaal voorstellen dat je om genetische, medische of wat voor redenen ook niet makkelijk deelneemt aan de fysieke 'gemeenschap der heiligen'. Hoewel, me dunkt, het wijs is om je toch af en toe te laten zien in die gemeenschap.

Als ik een probleem heb, ben ik van nature geneigd om in mezelf te keren. Maar ik weet dat dit tenslotte toch niet goed voor me is.

Ik zou in jou geval in elk geval proberen om af en toe aan het avondmaal mee te doen. Dat is bij uitstek het moment dat God zich aan ons meedeelt. En dan ga je daarna toch snel naar huis voor een goed boek?

Je kan je ook voornemen naar een kerk te gaan waar je weet dat er weinig mensen zijn? Opnieuw, afhankelijk natuurlijk van je kerkelijke achtergrond, maar waarom niet door de week? Dat is in elk geval een moment alleen met God - waar de kerkbanken leeg zijn, maar waar je toch iets meer gemeenschap zoekt - al is het alleen met dominee of priester - dan als je naar een kerkdienst op TV kijkt.

Nou ja, voor wat het waard is he?

Jan Jaap zei

Hoi Jos,

Bedankt voor je snelle reactie en de tips daarin. Veel protestantse kerken zijn helaas alleen op zondag open.
Ik kom uit een orthodox-christelijk gemeente, waar je eigenlijk alleen aan het H. Avondmaal kunt deelnemen als je ook elke zondag in de kerk komt. Ik zou geweigerd worden, denk ik. Misschien een andere kerk zoeken?

Jos M. Strengholt zei

Ha Jan Jaap

Heb je dit wel eens met je predikant besproken? En gewoon gevraagd om op een ander tijdstip avondmaal te mogen krijgen?

Ik ben Anglicaan, daar zijn we wat rekbaarder (of juist orthodoxer?) in de omgang met het avondmaal.

En al ben je protestant, je kan toch door de week rustig een RK kerk inschuiven en genieten van de stilte, de schoonheid? Ik doe dat zelf regelmatig.

En bedenk dan dat, zoals de Hebreeenbrief zegt, een wolk van getuigen ons omringt - ook als we alleen zijn.

God trouwens is een gemeenschap van Vader, Zoon en Heilige Geest, die in vreugde en liefde 'samenleven'. Ook als je alleen bent in een kerk, maak je in gebed van die gemeenschap deel uit. Daar kan geen autisme of sociale fobie je van afhouden lijkt me!

Jan Jaap zei

Jos,

Bedankt voor je reactie.
Ik ben lid van de Gereformeerde Gemeente Scheveningen, een kerk die al een aantal jaren geen eigen predikant meer heeft. Avondmaal vieren is een strak ritueel, geen denken aan dat ik op een ander tijdstip dit zou kunnen krijgen.
Ik heb wat moeite met Katholieke kerken vanwege Maria-verering en heiligen-verering en zal er om die reden niet zo gauw binnenstappen.
Ik heb inmiddels wel een kapel bij mij in de buurt ontdekt die op maandagmiddag/avond open is voor gebed en meditatie (Bethelkapel PKN). Ik hoop dat ik de moed kan opbrengen om daar binnenkort een kijkje te nemen.
Groet, Jan Jaap

Jos M. Strengholt zei

Hallo Jan Jaap - ah... ja, als je GerGem bent is het binnenstappen in een RK kerk een mijl te ver :-)

Ja goed idee, probeer die PKN kapel eens. En gewoon een predikant bellen om advies in dit opzicht kan geen kwaad lijkt me.
Jos