donderdag 30 december 2010

De afgoderij van Spontaniteit

"Spontaniteit" zou wel eens een christelijke afgod kunnen zijn, in elk geval onder mijn dierbare evangelische en Emerging broeders en zusters.

Onze acties en woorden, onze gebeden en onze eredienst zijn immers pas ‘echt’, ‘oprecht’ en ‘eerlijk’ als alles daarin ‘spontaan’ gebeurt?

In een 100 jaar oud christelijk dagboekje dat nog steeds veel gebruikt, My Utmost for His Highest van Oswald Chambers (foto), kwam ik daar vandaag een voorbeeld van tegen. Laat me hem in het Engels citeren (hier zijn hele bijdrage):
Love is not premeditated—it is spontaneous; that is, it bursts forth in extraordinary ways. […The] characteristic of love is spontaneity. We don’t deliberately set the statements of Jesus before us as our standard, but when His Spirit is having His way with us, we live according to His standard without even realizing it. […] If we try to prove to God how much we love Him, it is a sure sign that we really don’t love Him. The evidence of our love for Him is the absolute spontaneity of our love, which flows naturally from His nature within us. And when we look back, we will not be able to determine why we did certain things, but we can know that we did them according to the spontaneous nature of His love in us.


Dit lijkt me een typisch voorbeeld van romantiek. Juist in de periode van de Romantiek werd spontaniteit ‘ontdekt’ als teken van oprechtheid. Spontaniteit is de onmiddellijke respons op onze omstandigheden waar de ratio geen grip of heeft. En dus zou het dichter bij onze innerlijke persoonlijkheid, ja zelfs dichter bij God zijn.

William Wordsworth, Romantisch dichter, zei: ‘Alle goede poezie is het spontane overlopen van krachtige gevoelens.’

Prachtig! Me dunkt dat je vrouw het enorm irritant vindt als ze ontdekt dat je haar ‘spontaan’ een bloemetje geeft omdat je dat elke week in je agenda hebt staan. Het is direct niet meer ‘romantisch’ want het is overwogen.

Van je partner mag je wel enige spontaniteit verwachten, maar het is verdraaid handig om dagelijks ongeveer op hetzelfde tijdstip te eten. En als je partner spontaan besluit dat het die dag niet zo nodig is om zichzelf te wassen, dan ben je ook niet echt blij. Rationele overwegingen en regelmaat zijn ook uitingen van liefde, en wat mij betreft geen lagere vormen van liefde. Een mens kan niet zonder.

Ik kom hierop omdat ik bezig ben met wat gedachten over Liturgie aan het digitale universum toe te vertrouwen. Liturgie is wat veel christenen wel als het omgekeerde van spontaniteit ervaren. Ik hoor dat zo vaak van mijn evangelische vrienden. En de achtergrond daarbij is telkens: spontaniteit in gebeden, liederen etc is beter, want het is echter. Het is oprechter. Het is dichter bij God. Een van tevoren opgeschreven gebed is niet spontaan, en dus minder.

Ik denk dat deze romantische voetval voor ‘spontaniteit’ grenst aan afgoderij. Hoe kom je bij God? Hoe ‘ervaar’ je God? In het spontane!

Is dat ook niet een beheersend kenmerk van Emerging Church? Stuart Murray schrijft in zijn boek Church After Christendom dat Emerging Churches schijnbaar beginnen als ‘spontaan verschijnsel’. Het gaat om losse netwerken die spontaan tot een soort kerkje kunnen groeien. Brian McLaren, oppergoeroe van Emerging, is het oneens met de preken in veel kerken en pleit voor meer drama, kunst, en spontaniteit.

Mijn saaie suggestie is, dat het leven niet zonder ordening en spontaniteit kan. Balans is nodig. Als kerken onwrikbaar vastzitten in hun manier van doen en elke spontaniteit wordt vermoord, moeten ze niet vreemd opkijken als een deel van hun leden dat verstikkend vindt. Maar de Romantiek van Vrouwe Spontaniteit kan net zo verstikken.

De grootste artiesten, Rembrandt, DaVinci, Andy Warhol, waren mannen van de structuur. Ze kenden hun materialen van haver tot gort. Ze wisten wat ze wilden schilderen. Ze kenden het canvas. En binnen die structurele grenzen schiepen ze de mooiste kunst.

Een muzikale jamsessie kan schitterend zijn – maar alleen als de musici hun instrumenten en de muziek van haver tot gort structureel kennen. Pas dan zijn spontane uitstapjes mooi. Maar isoleer spontaniteit van de structuur waarbinnen het kan gedijen, en het wordt makkelijk een afgod die zijn dienaars in het gezicht uitlacht en die ons geen stap dichter bij God brengt, alleen maar dichter bij de chaos.

Die Oswald Chambers is trouwens in Cairo begraven. Hij stierf op 15 november 1917 in deze stad waar hij evangelist was voor de Britse troepen die hier toen gelegerd waren. Toen hij een spontane blindedarmontsteking kreeg, ging hij spontaan dood. Zou Chambers (en zeker zijn vrouw) nou niet liever hebben gehad dat de artsen er in waren geslaagd om volgens het handboek van de artsen, gewoon saai en ordinair, zijn leven te redden? Oswald Chambers is 43 jaar oud geworden.

22 opmerkingen:

Jouke zei

Ik blijf het mysterieus vinden dat mensen het hier niet mee eens kunnen zijn.

Unknown zei

Dat is misschien je romantische en mystieke inslag?

Jan zei

Ik denk dat het in de cultuur zit, dat iemand die spontaan overkomt, bijv ook bij een sollicitatie hogere ogen gooit. En wat te denken van de eisen die men aan een predikant stelt? Ook daar staat spontaniteit hoog aangeschreven. Wee de ds. die niet spontaan genoeg is.

Jouke zei

Voor de duidelijkheid: ik vind het gek dat mensen spontaniteit zo belangrijk vinden. Ik ben het volledig met je eens.

Peter Burgers zei

Ik krijg toch spontaan een beetje jeuk van dit artikel. Jaren geleden kwam een vriend van mij radicaal tot geloof. Zijn eerste - spontane - daad was het opknappen van een Christusbeeld, want "zo kan onze Lieve Heer er toch niet bijhangen". Dat maakte op mij diepe indruk. Later werd "hem de weg Gods nauwkeuriger uitgelegd".

Unknown zei

Peter - mooi verhaal van die man die spontaan een christusbeeld opknapte. Niks mis mee toch?

Nielz zei

Misschien dat 'een ieder heeft iets' een iets andere betekenis heeft voor mij.

Unknown zei

Ha Nielz. Wat bedoel je? Opvallend trouwens is dat Paulus die woorden schrijft middenin een gedeelte met allerhande litugische richtlijnen (wat je wel en niet in de eredienst moet doen).

David zei

Hoi Jos,

Mooi artikel! Ik ben gepokt en gemazeld in de evangelische wereld en heb inderdaad heel vaak gehoord hoe slecht liturgie is en hoe het de Geest "vastzet". De Heilige Geest moet kunnen "bewegen". Heel lang ben ik daarin meegegaan maar op een gegeven moment ontdekte ik dat ook in evangelische gemeentes onbewust een liturgie is:
-beginnen met 1 of meerdere snelle liedjes
- mededelingen
- aanbidding (langzame liedjes)
- collecte
- preek
- uitnodiging
- een laatste hupslied

Dus ook evangelische gemeentes hebben behoefte aan orde. Sinds een paar jaar kom ik in wat "bedaardere" gmeentes En kom er steeds meer achter dat orde de werking van God niet in de weg staat.

Groetjes,

David

Nielz zei

Dit is zo'n onderwerp waarbij ik de neiging heb om mijn eigen standpunten of het breken ermee te rechtvaardigen.
Ik zie waarde in de inbreng door andere christen in een dienst. Er worden domme dingen gezegd (vervelend voor verschillende luisteraars, misschien vooral voor de intelligente bovenlaag).
Daarnaast heb ik nauwelijks liturgie in mijn leven...ik werk niet bij een baas van 9-5...bijna al mijn gesprekken gaan spontaan. Vergeleken daarmee is zelfs mijn vrije manier van kerken, behoorlijk geregeld.

Paul Miller zei

Ja, ergens in mijn achterhoofd wist ik dat ik Oswald Chambers overleefd heb. Bruce Lee en Mozart trouwens ook, maar goed, we gaan hier niet emotioneel zitten doen.

Mooi citaat trouwens uit dat boekje. Wij verkopen het in Crossroads Church in wel tien verschillende uitgaven. Van simpel Paperback tot luxe Leather Bound. Ze liggen zij aan zij naast de evenzovele bijbeluitgaven; en zijn echt niet goed van elkaar te onderscheiden.
Iets negatiefs zeggen over Osweald Chambers? Dat gaat wel heel ver Jos. Ik hoop dat je in het nieuwe jaar de balans weet te vinden tussen heilige devotie en mondain enthusiasme. :-)

Paul Miller zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
wvanderwolf zei

Mijn nieuwe dagboek voor 2011. In het Nederlands "Geheel voor Hem".

Paul Miller zei

Na enig stevig bladerwerk in 'My Utmost' kwam ik geen expliciet trinitarische teksten tegen. Het is dus veilig voor je Walter.
Maar`volgens mij de enige reden dat je dergelijke teksten er niet in tegenkomt, is dat Chambers er never nooit bij op zou komen anders te denken dan expiciet trinitarisch. Veel leesplezier dus Walter, komend jaar. :-)

wvanderwolf zei

Hey die Jack,

Nou bedankt hoor dat je zo ijverig voorwerk hebt gedaan haha. Bij mij helemaal geen aanleiding geweest om dergelijk voorwerk te doen hoor. Ken trouwens maar 1 òf 2 schrijvers die niet trinitarisch denken.

Het interesseert me ook helemaal niet als ik heel eerlijk ben en daar komt zelfs bij dat ik groot respect heb voor vele broeders en zusters die trinitarisch denken.

John F. McArthur is wat dat betreft in zijn dagboek erg duidelijk over mij en veegt met mij de vloer aan. Zegt daarentegen ook heel veel zinnigs en opbouwends. Heb er veel aan gehad.

Kan van de gastheer van deze digitale webstek overigens ook nog wel wat leren hoor als het over de triniteit gaat... Hij is duidelijk expert :-)

Heb namelijk net een complete discussie met hem achter de rug. Ik denk dat'ie nu een beetje moe is geworden en er maar met de familie tussenuit is gepiept haha.

Trouwens... iedereen alle goeds voor 2011 en voorzichtig met vuurwerk vanavond. Ga zelf ook nog wat met mijn koters knallen...

Anoniem zei

Hallo!
Een interessant artikel, maar misschien dat er ook goede dingen zijn voortgekomen uit de die tijd, ondanks haar zwakte?
Waar men vaak op baseert is 1 Korinthe 14:26 waar staat: 'Hoe is het dan broeders? Wanneer u samenkomt heeft ider een psalm, heeft een leer, heeft een openbaring, heeft een taal, heeft een uitlegging: laat alles gebeuren tot opbouwing.'
Dit geeft het spontane karakter aan van de dienst. Het wordt namelijk gevolgd, in vers 27 t/m 33 door:'Als iemand in een taal spreekt, dan door twee of ten hoogste drie en [ieder] op zijn beurt, en laat één het uitleggen. Maar als er geen uitlegger is, laat hij zwijgen in [de] gemeente en laat hem tot zichzelf spreken en tot God. En laten twee of drie profeten spreken en laten anderen het beoordelen. En als aan een ander die [daar]zit, [iets] geopenbaard wordt, laat de eerste zwijgen. Want u kunt allen één voor één, profeteren, opdat allen leren en allen vertroost worden.'
Waarom zou Paulus zeggen dat iemand moest blijven zitten als een ander eerst opstond om onderwijs te geven aan de gemeente als dit alles al bepaald was door Liturgie? Dan zou deze regel volstrekt overbodig zijn!

Begrijp ik dan niets van je kritiek? Zeker wel! Vele spontane diensten worden niet geleid door mensen met stevige basis in de Bijbel en de uitleggers daarvan waardoor er een emotivistisch karakter onstaat om het gebrek aan kennis op te vullen (ik pleit nu overigens niet voor een dienst zonder emotie!)
Vriendelijke groeten,

Jan-Peter

Anoniem zei

Zou u een bijbelstudie kunnen doen hoe 1 Korinthe 14:26-33 wel verstaan moet worden?

Vriendelijke groet,

Jan-Peter

Unknown zei

@Jan-Peter

Je zegt: "Waarom zou Paulus zeggen dat iemand moest blijven zitten als een ander eerst opstond om onderwijs te geven aan de gemeente als dit alles al bepaald was door Liturgie? Dan zou deze regel volstrekt overbodig zijn!"

Ik denk dat Paulus hier dus bezig is liturgie te scheppen! De kerk 'erfde' geen liturgie, maar heeft meteen na het begin wel regels gesteld.

Ik denk overigens dat mijn voorkeur voor liturgie me er niet toe mag bewegen spontaniteit of 'ieder heeft iets' uit te sluiten. Een goede liturgie biedt ruimte voor de geestgedreven inbreng van gemeenteleden.

Je vraagt of ik mijn gedachten eens wil laten gaan over 1 Kor 14:26-33. Ik beloof dat ik dat binnenkort eens zal doen. Tot uw dienst ;-)

Anoniem zei

Dat zou erg interessant en leerzaam zijn! Alvast bedankt!
Vriendelijke groet,
Jan-Peter

Peter Burgers zei

Jos,

Je bericht nog eens gelezen. Je hebt je punt - spontaniteit in relatie tot liturgie - nogal verpakt in allerlei - spontaan opgekomen ? - kritische gedachten over spontaniteit. Reden waarom ik spontaan wat tegengas gaf met mijn verhaal over mijn christusbeeld opknappende vriend. Waar gelukkig niets mis mee is ;>)

Anoniem zei

Maar ik kan voostellen dat u hier wat tegen hebt: http://www.youtube.com/watch?v=Bg9SBXc9GQw&feature=related

Groetjes,

Jan-Peter

Unknown zei

Ha Jan-Peter

Ik heb net even naar dat filmpje gekeken. Daar heb ik niks tegen hoor! Laten New-Agers vooral hun lolletje hebben.

Maar met liturgie van de kerk heeft dit niks te maken he?

Viel met trouwens op dat bij het releasen van de innerlijke gevoelens een vent op de achtergrond 3x hallelujah zei. Dat was verder de enige christelijke inhoud van deze 9.44 min.